5 redenen waarom de meeste eenzaamheid onzichtbaar blijft:
- Mensen die zich eenzaam voelen lopen er meestal niet mee te koop (vuile was)
- Mensen durven, willen, mogen of kunnen niet alles vertellen (blackbox video)
- Achter de voordeur wordt veel leed in stand gehouden
- We moeten zo lang mogelijk zelfstandig wonen
- Iedereen leeft in zijn eigen schoenendoos (individualisering van onze samenleving)
1. Mensen die zich eenzaam voelen lopen er meestal niet mee te koop (vuile was)
De eerste reden waarom de meeste eenzaamheid onzichtbaar blijft, is dat niemand graag de vuile was buiten hangt. De vuile was buiten hangen is een mooi spreekwoord in de Nederlandse taal, het betekent eigenlijk gewoon over onaangename zaken spreken met buitenstaanders. We doen dat niet zo snel. En eenzaamheid wordt door velen nog steeds gezien als iets waar je je voor moet schamen. Alsof het iets is wat alleen jòu overkomt. Je praat liever niet over persoonlijke problemen.
Doen alsof het goed met je gaat, is zoveel makkelijker dan iedereen uitleggen waarom het niet goed gaat (Sef – Quotes)
Het is jammer dat er nog steeds zo om eenzaamheid heen gedraaid wordt. Anderen worden vaak als ‘schuldige’ aangewezen. Er ontstaan regelmatig discussies over. “Niemand wil toch toegeven dat je dingen zelf niet kunt oplossen”, “Ze moeten mij toch niet”, “Ik begrijp niet dat er nooit iemand komt”, “Ze zien toch wel dat ik eenzaam ben”.
Eenzaamheid bespreekbaar maken
Het woord eenzaamheid op zich roept bij velen weerstand op. “Je moet het zo ook niet noemen”, “IK eenzaam? Echt niet”! Wel worden er soms andere woorden gebruikt, zoals buitengesloten, afgezonderd, alleen, contactarm, geïsoleerd, leeg, solitair, stil, teruggetrokken, verlaten, in de steek gelaten.
Schaamte is net alsof je een beetje ‘bevriest’, een gêne, een aantasting van je eergevoel, trots. Een gemoedstoestand waarbij je het gevoel hebt dat iets niet goed is aan jou, of jij als persoon zelf niet OK bent. In wezen accepteer je jezelf en/of je gevoelens niet. Ook kinderen, jongeren en studenten hebben hier mee te maken.
Twee docent-onderzoekers van de Hanzehogeschool in Groningen hebben een lesprogramma ontwikkeld om op een laagdrempelige manier eenzaamheid bespreekbaar te maken in de klas. De website eenzaamheidstudenten.nl is gratis toegankelijk voor iedereen die dit onderwerp tijdens de les wil bespreken. Dit kunnen docenten van de Hanzehogeschool zijn, maar ook mentoren van brugklassers. Dit meldt de Hanzehogeschool.
Uit het Hanze-onderzoek dat hieraan vooraf ging blijkt dat studenten een open gesprek over eenzaamheid als fijn ervaren. “Dat eenzaamheid geen eenzaam probleem is, wisten we al uit de literatuur. Het staat niet op zichzelf en hangt eigenlijk altijd samen met andere problemen zoals somberheid of angsten”, zegt docent-onderzoeker Willem Vos. (Bron: https://www.nationaleonderwijsgids.nl/)
Het project loopt van 1 oktober 2020 tot en met 31 december 2022. Dit project richt zich op het ontwikkelen, uitvoeren en evalueren van een interventie, om eenzaamheid onder studenten bespreekbaar te maken en te verminderen.
Doodzonde dat dit een tijdelijk project is! Gevoelens van eenzaamheid waren en zijn er niet alleen in een Coronaperiode! Het is iets dat er altijd zal zijn. Die gevoelens ontstaan na een verandering in je dagelijkse patronen. Zoals bijvoorbeeld gaan studeren in een andere stad. Ik hoorde bijvoorbeeld van iemand die nu tegen de 70 is, dat haar studententijd de meest eenzame periode in haar leven is geweest. Het was er, is er en zal er altijd zijn. Het zou dus prachtig, in mijn ogen zelfs noodzakelijk zijn, als dit initiatief van de Hanzehogeschool voor goed op alle scholen wordt geïmplementeerd!
Zoek je goede professionele hulp, een website waar deze hulp te vinden is en waar ook heel veel waardevolle informatie over dit onderwerp te vinden is? Ga dan naar de website van het Eenzaamheid Informatie Centrum.
Tip: Hiernaast vind je de volledige documentaire ‘Gewoon Kwetsbaar’ van HanzeMAG. Bedenk dus nog eens dat deze informatie ook na de Coronaperiode altijd actueel is en blijft!
Gevoelens van eenzaamheid
Gevoelens van eenzaamheid zijn heel normaal. Iedereen krijgt er mee te maken. Meestal duurt het gelukkig kort. Een verhuizing, het krijgen van een baby, een nieuwe baan zijn dingen waar je misschien niet zo snel aan denkt als oorzaak van gevoelens van eenzaamheid. Toch zijn dat ook mogelijke oorzaken. Je kunt je opeens heel erg verloren voelen als je dagelijkse patronen verstoord worden door een verandering. Leuk of niet leuk, groot en klein. Na een paar maanden vind je je draai meestal wel weer. Als dat niet het geval is, krijg je mogelijk echt last van je gevoelens. Dan is het hoog tijd dat je je schaamtegevoel overwint en deskundige hulp inschakelt.
Niemand kan namelijk aan het puntje van je neus zien dat je last hebt van eenzaamheid. Niemand kan jouw leven weer op orde brengen als je zelf niet in actie komt, laat weten dat je niet zo lekker in je vel zit. Niemand kan jouw problemen oplossen. Alleen jij zelf weet waar je behoefte aan hebt. Maak dat kenbaar!
In de beeldvorming bij het publiek is eenzaamheid iets voor ouderen, ‘zielige’ mensen, voor losers. In realiteit is eenzaamheid een probleem dat in ernstige mate speelt bij 10% van de bevolking, terwijl 40% aangeeft zich te vaak eenzaam te voelen. Dat gaat dwars door de bevolking heen, van jong tot oud, van arm tot rijk. Het probleem is er dus wel, maar dat wil niet zeggen dat mensen zich graag melden bij een ´eenzaamheidsexpert´ (bron: faktor5). Misschien toch wel verstandig om dat wèl te doen als je ècht last hebt van je gevoelens.
2. Mensen durven, willen, mogen of kunnen niet alles vertellen (blackbox video)
De tweede reden waarom eenzaamheid vaak onzichtbaar blijft, is omdat veel mensen hun diepste ‘geheimen’ niet durven, willen, mogen of kunnen vertellen. Ook niet aan hun huisarts, psycholoog, therapeut of coach.
‘Eenzaamheid is te vaak onzichtbaar als oorzaak’
‘Huisartsen kijken vaak over problemen heen. Het kan veel klachten veroorzaken, ook fysieke. Er zijn daarom artsen nodig met wetenschappelijke kennis over eenzaamheid’.
Zo begint het artikel in het AD van 5 oktober 2022. Het is een interview met Vera Vandervesse, mijn collega, spreker en voorlichter over eenzaamheid. De missie van Vera Vandervesse van Praat over eenzaamheid is om het taboe ‘praten over eenzaamheid’ te doorbreken, ook bij zorgprofessionals, welzijnsorganisaties, vrijwilligersorganisaties, scholen,.. Met haar lezing ‘Praat over eenzaamheid’ wil zij hieraan bijdragen. Op haar website staat:
‘Eenzaam voelen, in alle gradaties, ken ik sinds mijn kindertijd. Een rode draad in mijn leven. Ooit zo dik als een kabel, nu een dunne draad met hier en daar knoopjes. Met mijn persoonlijk verhaal en de kennis als Voorlichter Eenzaamheid (Faktor5) streef ik ernaar dat ik d.m.v. mijn lezing praten over eenzaamheid normaal wordt. Te weinig kennis over ( chronische ) eenzaamheid en het moeilijk vinden om te ‘praten over eenzaamheid’, ook onder zorgprofessionals, moet doorbroken worden’.
Praten over eenzaamheid
Want praten over hun eigen eenzaamheid is nog steeds wat mensen niet graag doen, dat las je bij reden 1 al hierboven. Het is ook wel lastig als iemand er uiteindelijk wel over wil praten. Want waar kun je terecht? Bij wie en waar durf, wil, mag en kan je alles vertellen? En dan nog, wie begrijpt je ècht?
Als je het hele interview met Vera leest, kunnen mensen die last hebben van eenzaamheid zelfs bij huisartsen zonder kennis van eenzaamheid met deze gevoelens niet goed terecht. Huisartsen kunnen en hoeven het niet op te lossen voor hun patiënt. Zij moeten wel de kennis hebben en weten waar zij ze naar toe kunnen doorverwijzen.
Jeannette Rijks (Eenzaamheid expert, pionier, trainer) liep 22 jaar geleden tegen hetzelfde probleem op toen de huisarts antidepressiva voorschreef aan haar tante omdat èchte kennis over eenzaamheid bij hem ontbrak. Onderstaand lees je het eerste stukje van haar blog over haar tante Elly:
Mei 2022. Eind van deze maand is het 22 jaar geleden dat ik bij mijn tante aan de ronde tafel zat. Haar huisarts was op visite. We zaten aan een goed glas Bordeaux. De tuindeur stond open. De vitrage waaide loom naar binnen, zodat je telkens even de bosaardbeitjes kon zien onder de kersenboom. Het leven leek prachtig.
Tot ze vertelde hoe eenzaam ze zich voelde. En dat ze echt alles had geprobeerd, maar dat niets hielp. De dokter voelde zich overvallen, dat was te zien aan zijn ongemakkelijk verzitten. Zijn aanbod bestond uit een half jaar antidepressiva. Wat vond ik dat een verklaring van onvermogen. Maar zelf schoot ik ook tekort, dacht ik. (bron: https://faktor5.nl/).
Ook al vertelt iemand bij de huisarts (of andere hulpverleners) over zijn of haar gevoelen, zullen er altijd dingen verzwegen worden. Mensen durven, willen, mogen of kunnen niet alles te vertellen.
Als Specialist Eenzaamheid kom ik ook regelmatig mensen tegen die last hebben van mentale problematiek zoals (jeugd)trauma’s, angsten, onverwerkte emotionele problemen en onverklaarbare pijnklachten.
Eenzaamheid heeft namelijk zowel biologische als psychologische en sociale gevolgen. Bron: Movisie
De huisarts, psycholoog en andere hulpverleners kunnen daar of niets mee of hebben ellenlange wachtlijsten. Ook is er regelmatig sprake van zeer lange trajecten en keer op keer je verhaal weer moeten vertellen.
Aandacht voor eenzaamheid
Gelukkig komt er steeds meer aandacht voor het aanpakken van eenzaamheid, trauma’s en angsten. Er worden allerlei hulpmiddelen ingezet om met gevoelens van eenzaamheid en angsten om te gaan. De meeste veelgebruikte interventie is afleiding en vaak eenmalig. Leuke dingen die georganiseerd worden, kopjes koffie, (kerst)diners, huisbezoeken etc.
Waarom werkt dat niet afdoende? Alleen praten help niet. Ook praten over de inhoud van problemen helpt niet. Hoe vaak vertellen mensen over hun problemen. Lost het iets op? Nee hooguit lucht het even op omdat je gehoord en gezien wordt. Heel even…… Daarna zit je weer alleen met je verhaal. Je blijft alleen achter met de herinneringen aan gebeurtenissen, de beelden, geluiden, gevoelens en gedachtes.
Praten over de probleeminhoud wordt vaak gedaan. Maar helaas lost dat niets op. De negatieve lading van de levensgebeurtenissen en herinneringen blijft aanwezig. In de cursus Creatief Leven wordt er tijdens de 8 bijeenkomsten niet gesproken over hoe het allemaal zo gekomen is. We praten niet over de problemen en je leert hoe je zèlf kunt werken aan het omgaan met gebeurtenissen, je gevoelens van eenzaamheid kunt händelen en aanpakken, Kortom hoe je weer een leuker leven kunt gaan leiden.
Jeannet vertelt over haar ervaring met eenzaamheid en hoe de cursus Creatief Leven haar leven veranderde.
Ook bij de MatriXmethode waarmee ik je snel en effectief kan helpen, hoef je mij niets over de inhoud van de problemen te vertellen.
Gelukkig zijn er ook huisartsen en POH-ers die inmiddels deze methode zèlf al in de praktijk toepassen en/of doorverwijzen naar mijn collega’s en mij. Hoe mooi is dat! Kijk en luister ook eens naar de video van huisarts Abed in Barneveld en zijn ervaring met de MatriXmethode als je nieuwsgierig bent geworden.
3. Achter de voordeur wordt veel leed in stand gehouden
De derde reden waarom eenzaamheid vaak onzichtbaar blijft, is omdat er achter elke voordeur dingen gebeuren die een ander niets aangaan of dingen die het daglicht niet kunnen verdragen, verborgen moeten blijven omdat het tegen de regels is.
Achter de eigen voordeur kan iedereen normaal gesproken een veilige en fijne plek hebben om te wonen. Maar achter veel voordeuren schuilt ook verdriet. Verdriet dat verborgen blijft. Dat heeft te maken met de andere vier redenen in dit artikel. Niemand loopt te koop met verhalen over lichamelijke, seksuele en psychische vormen van geweld. Er is veel meer narigheid achter de voordeur van mensen, dan wij geneigd zijn te denken.
Bijvoorbeeld, veel relatieleed, armoede, uitbuiting, mensenhandel om maar eens een paar dingen te noemen. Achter elke voordeur schuilt een verhaal. Mooie en minder mooie verhalen. Verhalen vol liefde, verhalen vol emoties. Ieder huisje heeft zijn kruisje, wordt wel eens gezegd.
Er zijn zelfs veel boeken over geschreven. Door woningstichting medewerkers, gezondheidszorg, makelaars.
Aan de buitenkant is het voor een ander vaak erg moeilijk om een onveilige, eenzame situatie te ontdekken, laat staan begrijpen. Achter iedere voordeur geburen goede, minder goede, kwetsende en zelfs levensbedreigende dingen. Dingen waarover je liever niet praat, kunt praten. Mede door angst wordt veel leed in stand gehouden. Zie punt 2……….
4. We moeten zo lang mogelijk zelfstandig wonen
De vierde reden waarom de meeste eenzaamheid onzichtbaar blijft, is omdat de Rijksoverheid wil dat we zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen. De bejaardentehuizen/verzorgingshuizen zoals we die vroeger hadden, zijn allang opgedoekt. Dat mensen steeds ouder worden, soms zelf bijna niets meer kunnen en vereenzamen, lijkt wel onbelangrijk. Wie bepaalt wat voor een ander een goede kwaliteit van leven is?
De Rijksoverheid wil ouderen helpen in hun vertrouwde omgeving zelfstandig oud te worden, met een goede kwaliteit van leven. Dit staat in het programma Langer Thuis.
€ 340 miljoen voor programma Langer Thuis
De overheid stelt ruim € 340 miljoen beschikbaar voor de uitvoering van dit programma. Dit geld is beschikbaar tot 2021. Het bijbehorende plan van aanpak richt zich op 3 soorten maatregelen:
- betere ondersteuning en zorg thuis;
- hulp aan mantelzorger en vrijwilligers;
- meer geschikte woningen voor ouderen.
Aan het plan van aanpak werkte het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport samen met organisaties uit de samenleving.
In het programma staat ook dat er een commissie Toekomst zorg thuiswonende ouderen wordt ingesteld.
Met de bovenstaande tekst begint het artikel ‘Langer thuis wonen voor ouderen: wat doet de overheid’? Op de website van de Rijksoverheid. Op deze pagina komt het hele woord ‘eenzaamheid’ niet voor. Ook in het ‘Plan van Aanpak Programma Langer Thuis’ (5 november 2018) van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport komt het woord eenzaamheid niet voor.
Ook in het nieuwsbericht van 4 juli 2022 van de Rijksoverheid, komt het woord eenzaamheid niet voor.
In de brief aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal van minister voor Langdurige Zorg en Sport, Conny Helder, d.d. 4 juli 2022, komt het woord eenzaamheid 1x voor in een 16 bladzijden tellend document. Om deze transformatie te ondersteunen, trekt het kabinet ruim € 770 miljoen uit.
De toegenomen vitaliteit van ouderen kan niet voorkomen dat, met het vorderen van de jaren, de kwetsbaarheid en daarmee de behoefte aan ondersteuning en zorg toeneemt. Ouder worden gaat gepaard met het risico op beperkingen, ouderdomsziektes en co morbiditeit (= één of meer (chronische) aandoeningen hebben naast de hoofddiagnose waar de meeste aandacht naar uitgaat; MC, bron GGZ standaarden). Ook (sociale) problematiek die op zich geen zorgvraag is, zoals eenzaamheid, bestaansonzekerheid, een onveilige buurt, een ongezonde leefomgeving of schulden, kan tot zorgvragen leiden. Het aantal ouderen dat thuis woont zal verder toenemen. Zowel de wijkverpleging als de huisartsen krijgen te maken met een toename van het aantal ouderen en (de complexiteit van) zorgvragen. Naast aansluiten op wat belangrijk is voor deze ouderen is het essentieel om deze ondersteuning en zorg zo efficiënt mogelijk te organiseren. Mogelijk bieden geclusterde woonvormen voor deze ouderen mogelijkheden om de kwaliteit van ondersteuning en zorg te borgen en expertise doelmatig in te zetten.
Miljoenen zonder serieuze aandacht voor de mentale en fysieke gevolgen lijkt het. Want wat betekent het voor de mens achter de mens om langer zelfredzaam te blijven en meer gebruik te kunnen maken van technologische innovatie. Buiten het feit dat de ouderenzorg minder arbeidsintensief wordt en dus ook minder zal kosten, bedoel ik dan uiteraard. Want dat lijkt het doel van deze hele aanpak en uitgave.
De aandacht van de overheid voor de eenzaamheid zoals deze in de Coronaperiode eindelijk serieus genomen leek te worden, lijkt nu al weer te verdwijnen…………….. Achter de voordeur…….
5. Iedereen leeft in zijn eigen schoenendoos (individualisering samenleving)
De vijfde reden waarom de meeste eenzaamheid onzichtbaar blijft, is de individualisering.
Individualisering is het proces waardoor mensen meer als individu in plaats van als groep in de samenleving komen te staan. Dit proces is met de industrialisatie op gang gekomen en tegenwoordig wordt de westerse wereld als geïndividualiseerde wereld gezien. Wikipedia
Natuurlijk is het heerlijk en ook voor veel mensen zelf belangrijk zo lang mogelijk in je eigen huis, je vertrouwde omgeving, te blijven wonen. Op zich klopt dat wel met de gedachte van de Rijksoverheid. De vraag is alleen niet hoe oud we willen worden maar wel hòe we oud worden. Want iedereen wil wel oud worden, maar niet oud zijn. En oud wordt regelmatig gekoppeld aan eenzaamheid, maar het allergrootste deel van de bevolking met last van gevoelens van eenzaamheid is nog lang niet oud.
Aan eenzaamheid gerelateerde onderwerpen zijn de kwaliteit van leven, mentale gezondheid, depressie en andere stemmingsstoornissen, angststoornissen. Ook daar hangt weer een hele rits gerelateerde onderwerpen onder (bron: vzinfo.nl), zoals tevredenheid met het leven, regie over eigen leven, mentaal welbevinden, psychische klachten, persoonlijkheidsstoornissen, schizofrenie.
Als je je bedenkt dat 47% van de volwassenen zich eenzaam voelt, meer meisjes dan jongens zich eenzaam voelen, er meer eenzaamheid bij laagopgeleiden voorkomt, het percentage ‘eenzamen’ toeneemt, de meeste mensen in stedelijke regio’s zich eenzaam voelen en het terugdringen van eenzaamheid maatwerk vraagt, zoals er op hun website wordt aangeven, is het zo lang mogelijk zelfstandig wonen, in je eigen schoenendoos, misschien niet zo handig zonder meer aandacht te hebben voor eenzaamheid. Niet alleen voor ouderen dus, maar voor de hele bevolking!
Leven in je eigen schoenendoos
Leven in je eigen schoenendoos? Wat ik daarmee bedoel? Nederland heeft een schreeuwend tekort aan woningen. In ons kleine landje wordt er daarom veel gebouwd. In de buurt van mijn woonomgeving zie ik bijvoorbeeld steeds meer hoge flats, appartementen en woningen verrijzen. De woningen worden steeds dichter op elkaar gebouwd en de flats steeds hoger. In Amsterdam wordt al gesproken van ‘wonen in een schoenendoos met 1000 euro huur’. De huizenprijzen en huren rijzen de pan uit. Je mag van geluk spreken als je een woning vindt en deze ook nog kunt betalen. In New York Amerika noemen ze het wel micro-wonen. Een schoenendoos van 8 m2 zonder keuken. Is dit ons voorland?
Als je het geluk hebt een eigen schoenendoos te bemachtigen, heb je dus eindelijk je eigen stekkie. Een eigen stekkie betekent nog niet dat je je je altijd happy voelt. Want een onderdeel van je happy voelen, is de broodnodige persoonlijke verbinding met andere mensen. Daar moet je dus weer voor naar buiten, contact leggen met anderen. Naar elkaar omkijken. Afspreken met elkaar. Elkaar ontmoeten.
Allerlei maatschappelijke ontwikkelingen zorgen er echter voor dat veel mensen het druk, druk, druk hebben en geen tijd om betekenisvolle relaties aan te gaan. Dus verdwijnt iedereen ’s avonds weer moe in zijn of haar eigen schoenendoos. De energie om ‘live’ verbinding met andere mensen aan te gaan, ontbreekt. Even gauw een appje, belletjes of chat persen we er vaak nog wel uit, maar echt samen iets leuks doen? Dat moet je dan wel echt zelf organiseren.
Zelf woon ik ook in een appartementencomplex. Niet alleen in de winter, maar ook in de zomer blijft het in de wandelgangen vaak bij een oppervlakkig praatjes met de buren. Een enkele keer komen er wat mensen over en weer bij elkaar over de vloer. Sommigen helpen een ander wel eens. Als die ander tenminste zelf aangeeft hulp nodig te hebben. En hulp vragen is en blijft voor velen nu eenmaal moeilijk. Dat doen we vaak pas als het water ons aan de lippen staat.
Wie moet het doen?
Als je niet zelf het initiatief neemt contact te maken gebeurt er vaak helemaal niets. Vaak hoor ik dan zeggen dat het altijd van dezelfde moet uitgaan………. Tja, iemand moet beginnen. Althans er moet natuurlijk niets. Maar als je zelf niets onderneemt, weet je zeker dat er niets gebeurt. Ik heb daarom afgelopen zomer alle vrouwen uit ons trappenhuis uitgenodigd voor een borrel en een hapje. Waarom alleen de vrouwen? Omdat je dan andere gesprekken krijgt, andere onderwerpen aanroert. Het initiatief werd gewaardeerd! Tot op heden heeft nog niemand ‘het stokje overgenomen’. Afwachten maar. Wat is niet is, kan nog komen.
Om te ontdekken wie er bij je past, waar je wel eens vaker mee zou willen afspreken, met wie je bijvoorbeeld samen eens een keer iets leuks zou kunnen ondernemen, moet je wel actie ondernemen. Alleen wonen is iets anders dan je eenzaam voelen. Als je alleen woont en je wilt je niet eenzaam gaan voelen, moet je actie ondernemen. ZELF.
Want eenzaamheid doet pijn. Letterlijk. Hoewel je het niet kunt zien aan mensen, zijn er miljoenen die te maken hebben met die pijn. Al sinds mensenheugenis. Eenzaamheid is het fysiek ervaren tekort aan patronen van verbinding met andere mensen. Met andere woorden, eenzaamheid doet letterlijk pijn in je lijf.
Dus blijft niet alleen in je schoenendoos zitten als je je eenzaam voelt en daar last van hebt!
