Waarom anderen en de 26 miljoen extra van het kabinet jouw langdurige eenzaamheid nog niet gaan oplossen

Er komt steeds meer aandacht voor het oplossen van eenzaamheid en de aanpak ervan. Eenzaamheid is in de politiek een relatief nieuw thema, waar ook minister Hugo de Jonge (volksgezondheid) en minister Sigrid Kaag nu aandacht voor vragen. Er worden gelden beschikbaar gesteld voor op zich mooie initiatieven zoals kerstkaartenacties, eenmalige huisbezoekjes, maatjesprojecten etc. Enkele krantenkoppen van de laatste tijd zijn bijvoorbeeld:  ‘KIN Makelaars gunt eenzame ouderen een warme kerst’, ‘kerstlunch voor alleenwonende ouderen’, ‘Heeft u een stoel vrij tijdens het kerstdiner?’

De bedoeling van deze en andere meestal eenmalige initiatieven is het oplossen van de eenzaamheid in Nederland.

Deze initiatieven zijn vooral nuttig als preventiemiddel tegen chronische eenzaamheid, ze gaan de al bestaande chronische (langdurige) eenzaamheid echter niet oplossen. Want er is namelijk sprake van een wezenlijk verschil tussen tijdelijke en langdurige eenzaamheid èn de noodzaak van de aanpak ervan. Als er sprake is van langdurige eenzaamheid (langer dan een +/- een jaar) durft iemand over het algemeen helemaal niet naar dit soort bijeenkomsten toe.

Daarom is het goed om eerst te weten waar we het over hebben

Er is namelijk een wezenlijk verschil tussen alleen zijn, sociaal isolement, je eenzaam voelen en je lángdurig eenzaam voelen. Bij alleen wonen en sociaal isolement is er sprake van een situatie. Eenzaamheid en langdurige eenzaamheid zijn een individueel gevoel.

Iemand die alleen is, hóeft zich niet eenzaam te voelen. Iemand met veel vrienden, een partner, kinderen en/of werk kan zich daarentegen enorm eenzaam voelen. En als je je niet kunt losmaken van dat gevoel, kan het je hele leven (blijven) beïnvloeden.

Er zijn mensen die alleen wonen en zich niet eenzaam voelen. Jong, oud, rijk en arm. Alleen wonen is dus géén synoniem voor eenzaamheid. Alleen wonen, kan echter óók betekenen dat je géén of een heel klein netwerk hebt. Dan spreek je wel van een sociaal isolement.

En wat is eenzaamheid nu eigenlijk……..

Eenzaamheid is een signaal van je lijf, net als honger en dorst. Niet méér en niet minder. Je komt iets tekort. Je weet wat te doen. Bij dorst ga je drinken, bij honger ga je eten. Bij eenzaamheid heb je een fysiek tekort aan patronen van verbinding met andere mensen (definitie: Jeannette Rijks). Fysiek omdat je het in je lijf voelt, tekort in patronen van verbinding omdat een eenmalig bezoekje niets oplost. Het gaat om een regelmatig terugkerende verbinding met andere mensen met dezelfde waarden en die ook verbinding met jou willen. Een verbinding van betekenis dus.

Een gevoel van eenzaamheid overkomt ons allemaal, dat hoort bij ons leven. Vooral na een levensgebeurtenis, klein, groot, positief èn negatief. Je vertrouwde patronen worden verstoord. Als je als kind niet mag meespelen, als je je onzeker voelt als puber, als je als student op jezelf gaat wonen, als je moeder wordt, als je kinderen uitvliegen, als je gaat scheiden, je gaat verhuizen, je partner overlijdt, je met pensioen gaat, vul het maar aan.

Meestal is dat gevoel van eenzaamheid dan tijdelijk. Zeker niet leuk, maar er is over het algemeen wel overheen te komen. Je maakt een transitiefase door, de duur daarvan is voor iedereen verschillend. Belangrijk is vooral dat je er over praat met familie, goede vrienden.

Hoe het komt dat langdurige (chronische) eenzaamheid je zo belemmert in het aangaan van sociale contacten

Als je gevoelens van eenzaamheid langer duren dan ongeveer een jaar, wordt het wel een probleem. Dan wordt het chronisch en krijg je steeds meer mentale en fysieke klachten. Er ontstaat ook een hersenverandering. Je komt in een neerwaartse spiraal terecht. Want langdurige eenzaamheid voel je in je brein en in je lijf, het doet iets gemeens met je. Zoals iemand eens zei: eenzaamheid is een monster.

De belangrijkste veranderingen die langdurige eenzaamheid veroorzaakt zijn de volgende:

• Je kunt gezichten bijvoorbeeld niet meer goed beoordelen en denkt dat mensen je slecht gezind zijn. Je wordt achterdochtig, bang en trekt je nog meer terug. Waarom zou je omgaan met mensen die niet leuk zijn? Sociaal isolement ligt hier op de loer……..
• Je hormoonhuishouding raakt in de war, waardoor je onder meer geen prettige gevoelens meer krijgt als je met andere mensen omgaat. Als het niet fijn voelt met mensen om te gaan, waarom zou je dat dan doen? Sociaal isolement ligt hier op de loer…..
• Je IQ gaat zo’n tien à twaalf punten achteruit als je je lang eenzaam voelt. Dat maakt het lastig te bedenken wat je zou kunnen doen om het op te lossen.

Als je dan toch een poging waagt naar zo’n kerstlunch of -diner te gaan, voel je je waarschijnlijk doodongelukkig tussen al die vreemde mensen. En als je het wel gezellig vond, voel je je na afloop zo mogelijk nog eenzamer. Dus deze initiatieven zijn mooi als preventiemiddel, maar niet geschikt voor het oplossen van de gevoelens en de situatie van diegenen die er al langdurig mee te maken hebben.

5 redenen waarom de huidige aanpak de langdurige eenzaamheid niet gaat oplossen

Dit komt omdat:

• eenzaamheid een individueel gevoel is. Jouw gevoel is niet op te lossen door een ander of met geld. Net als anderen jouw problemen niet kunnen oplossen voor je, kunnen zij ook jouw gevoelens van langdurige eenzaamheid niet voor je oplossen. Ook al geeft het kabinet nog zoveel extra geld voor de genoemde initiatieven;
• gevoelens van eenzaamheid ontstaan na een levensgebeurtenis, een grote, kleine, positieve of negatieve verandering in je leven. Levensgebeurtenissen overkomen iedereen, rijk en arm, zijn niet tegen te houden, niet door en voor iemand en ook niet met geld. Dit gaat om tijdelijke eenzaamheid en blijft dus altijd bestaan. Deze hoeft niet ‘bestreden’ te worden, het hoort bij het leven;
• het verwerken van levensgebeurtenissen tijd nodig heeft. Niemand kan deze tijd versnellen. Ook geld kan deze transitiefase niet verkorten. Tijd is niet te koop. De duur van deze (rouw)fase is voor iedereen verschillend;
• activiteiten zoals een kerstdiner voor eenzame ouderen, kerstkaartjes sturen of een (extra) bezoekje vaak eenmalig zijn. Ze zullen zeker zorgen voor wat afleiding, maar ze lossen eenzaamheid echter niet blijvend op en zeker niet de chronische eenzaamheid;
• anderen niet voor jou kunnen oplossen dat jij contact maakt met de mensen die bij jou passen. Alleen jij weet wat je belangrijk vindt in het leven en bij wie je je goed voelt.

Welke aanpak helpt dan wél bij langdurige eenzaamheid?

De aanpak moet:

1. passen bij de behoefte van de persoon;
2. afgestemd zijn op diens situatie;
3. gericht zijn op het vergroten van de zelfwaardering;
4. bestaan uit wederzijds gelijkwaardigheid en herhaald contact.

Of het nu gaat om Sociaal Isolement of Eenzaamheid: Het heeft nauwelijks zin iemand ‘van boven opgelegd’ te helpen. De kans dat hiermee een lage zelfwaardering alleen maar wordt bevestigd, is groot. Iemand moet zelf bereid zijn iets te willen doen aan zijn of haar situatie of hulp vragen. Hulp op maat kan dan uitzicht bieden op een verandering in het leven, een verandering van eenzaam naar niet-eenzaam. Noodzakelijk is dat er voldoende deskundigheid en tijd wordt geïnvesteerd om dat te bewerkstelligen. Voor een kansrijke interventie is het belangrijk goed opgeleide deskundige hulp te hebben, de hulp/begeleiding op het juiste moment aan te bieden en de aanpak op het juiste niveau in te steken.

Wat ís dan het juiste moment en het juiste niveau?

Ik heb het woord ‘transitiefase’ hierboven al eerder genoemd. In onze levensloop zijn er periodes van relatieve rust, van chaos en er zijn ‘overgangsperiodes’, periodes van verandering. Als er een levensgebeurtenis plaatsvindt, leuk of niet leuk, klein of groot, dan doorlopen we verschillende stadia. Deze periode van verandering noemen we transitieperiodes. Er zijn verschillende vormen van ondersteuning bij eenzaamheid die zijn aan te raden in elk van die stadia. Het is dus goed om te weten in welk stadium iemand zich bevindt. Daarvoor moet je verstand hebben van de aanpak van eenzaamheid, weten wat werkt en wat niet, kennis hebben van wat mogelijk is en waar de grenzen van hulp liggen.

Ook de aanpak op het juiste niveau is per persoon verschillend. Een interventie is alleen kansrijk als deze op het juiste niveau toegepast wordt. Als iemand bijvoorbeeld ‘onder de mensen gebracht wordt’, neemt hij/zij zichzelf altijd mee. Er kan ook bijvoorbeeld nog iets in het gedrag moeten veranderen. Of er is sprake van belemmerde overtuigingen die veranderingen tegenhouden. Eenzaamheid en de aanpak ervan is zeer complex. Dat maakt de aanpak ervan een stuk ingewikkelder als de kennis erover ontbreekt.

Wie weten wat er werkt en wat niet?

De Specialisten Eenzaamheid zijn speciaal voor deze aanpak opgeleid en hebben geleerd oplossingsgericht te coachen en effectief te communiceren. De specialisten zijn deskundig op het gebied van eenzaamheid, kunnen zowel adviseren als voorlichten en individuele coaching inzetten binnen een groep door middel van hun cursus Creatief Leven. Ze hebben inzicht in hoe verbinding in het leven een rol speelt en kennen de gezondheidseffecten – op lichaam en geest – van gebrek aan verbinding. Deze specialisten weten als geen ander hoe zij anderen kunnen helpen bij de aanpak van hun eenzaamheid en zich daardoor (weer) gelukkiger kunnen voelen.

De cursus Creatief Leven wordt in het hele land gegeven door gecertificeerde Specialisten Eenzaamheid en is bewezen effectief. Een groepscursus van minimaal 6 deelnemers maximaal 12 deelnemers kost gemiddeld € 400,– per deelnemer (inclusief een werkboek, cursusmateriaal en huur lesruimte). Acht lessen van 2 à 2,5 uur per keer. Voor veel mensen is die € 400,– toch een onoverkomelijke drempel. Hoe mooi zou het zijn als een deel van de beschikbare overheidsgelden gebruikt zou worden voor specifiek de aanpak van langdurige eenzaamheid. En ligt het niet voor de hand dat hier ook de zorgverzekeringen een rol zouden moeten nemen? Al was het maar omdat met de aanpak van chronische eenzaamheid ook veel vervolgschade in de gezondheidssfeer wordt voorkomen.

Wat doet ‘Creatief Leven’?

In tegenstelling tot eenmalige activiteiten is ´Creatief Leven´ een programma dat de noodzakelijke en voldoende voorwaarden biedt voor het zelf leren aanpakken van eenzaamheid.

Globaal zijn de voorwaarden voor het slagen van deze cursus, afgezien van de inhoud van het programma:

• Een groepsverband (biedt hoop, veilige omgeving om te oefenen, stimulerende sfeer)
• Een strakke, gestructureerde aanpak (vast patroon geeft veiligheid, sturing op positiviteit)
• Een deskundige begeleiding (´Specialist Eenzaamheid´, opgeleid bij faktor5)

Vragen? Stel ze gerust!